Διαφθορά στο διεθνές σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Μετάφραση: Καλλιντέρης Νικόδημος, Νομικός
Γράφει ο Louis-Marie Bonneau, νομικός στη Γαλλία
Το πρόσφατο σκάνδαλο στο Ευρωκοινοβούλιο (σημ. το σκάνδαλο “Qatargate”) έθεσε το ερώτημα του κατά πόσο οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), οι ιδιωτικοί φορείς και τα κράτη ασκούν επιρροή στους διεθνείς οργανισμούς. Καθώς το European Centre for Law and Justice (ECLJ) κρούει τον συναγερμό σχετικά με την κρυφή χρηματοδότηση πολλών ειδικών στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ένας από τους συνεργάτες ερευνητές του ΟΗΕ εξηγεί τον «στραγγαλισμό» ορισμένων δρώντων σε αυτούς τους (διεθνείς) οργανισμούς που υποτίθεται ότι υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα…
Το διεθνές σύστημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαρακτηρίζεται από ένα φαινόμενο «αιχμαλωσίας» (capture) και «ιδιωτικοποίησης» (privatization), δυο λέξεις που μπορούν να συνδυαστούν σε μία: «επιρροή» (influence). Με τους όρους «διεθνές σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων» εννοούμε τα διεθνή δικαστήρια που είναι υπεύθυνα να επιβάλουν τις συνθήκες που κατοχυρώνουν αυτά τα δικαιώματα (το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Aνθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για παράδειγμα) καθώς και τους διεθνείς οργανισμούς που ειδικεύονται σε αυτό το πεδίο (το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του ανθρώπου, το Population Fund του ΟΗΕ, το πρόγραμμα Women του ΟΗΕ, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ, κ.λπ.). Αυτό το φαινόμενο τη αιχμαλωσίας υφίσταται υπό διαφορετικές μορφές: μέσω της χρηματοδότησης των οργανισμών, μέσω της θεσμικής συμμετοχής στις εργασίες τους, μέσω παρέμβασης στη διαδικασία αναγόρευσης των μελών τους και στη δημιουργία μιας σφιχτής ιδεολογικής «φούσκας» γύρω τους.
Ασκώντας επιρροή στα ανθρώπινα δικαιώματα: Μια διεθνής επένδυση
Οι οικονομικές αναφορές διαφόρων φορέων που έχουμε αναφέρει, δείχνουν ότι κατά ένα μέρος υπάρχει χρηματοδότηση από ιδιώτες-συνεισφέροντες εθελοντικά! Αυτοί οι κύριοι χρηματοδότες είναι συνήθως τα νεοφιλελεύθερα ιδρύματα Open Society, το Ford, το Oak, το Gates και το MacArthur. Ορισμένες εταιρείες όπως η Microsoft, η Google ή η Facebook επίσης χρηματοδοτούν το σύστημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Δεν είναι οι μόνες, ωστόσο, καθώς μεγάλα Πανεπιστήμια του αγγλοσαξωνικού συστήματος (συχνά χρηματοδοτούμενα από τα ίδια νεοφιλελεύθερα ιδρύματα) επίσης παρέχουν την (οικονομική) στήριξή τους. Επιπλέον, μερικά κράτη είναι ιδιαίτερα δραστήρια, όπως η Ολλανδία ή η Νορβηγία, χρηματοδοτώντας ιδρύματα πολύ πέρα από τις συνήθεις κρατικές συνεισφορές. Το ερώτημα ακολούθως που προκύπτει είναι τί είναι αυτό που κινητοποιεί αυτούς τους διαφορετικούς δρώντες για να χρηματοδοτούν το διεθνές σύστημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αυτόν τον τρόπο.
Για τους νεοφιλελεύθερους, η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μέσα επέκτασης της ιδεολογίας τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα δικαστήρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι διεθνείς θεσμοί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν στρατηγικά σημεία εξαιτίας της επιρροής και της ισχύος τους στα κράτη! Αυτό είναι αληθές ιδίως από τη στιγμή που οι ΜΚΟ μπορούν εύκολα να παρέμβουν και τα νεοφιλελεύθερα κονδύλια μπορούν να καλύψουν προς όφελός τους το οικονομικό κενό που προκύπτει από την έλλειψη τακτικών κρατικών συνεισφορών.
Αυτή είναι μια ευκαιρία για αυτούς τους μεγάλους φορείς να προωθήσουν το δικό τους όραμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δηλ. την επιθυμία τους να δημιουργήσουν μια ανοιχτή κοινωνία στην ηγεμονία των αγορών και ακόμα πιο συγκεκριμένα στην αύξηση των ιδιωτικών κερδών. Η ιδέα της κατάτμησης της κοινωνίας σε μειονοτικές ομάδες είναι ένας τρόπος να «ρευστοποιούν» την κοινωνία, να την καθιστούν διαπερατή στην επιβολή μιας ανοιχτής παγκόσμιας αγοράς χωρίς εμπόδια στην ελεύθερη κίνηση αγαθών και ανθρώπων. Το οικονομικό συμφέρον αυτών των ομάδων για επιρροή είναι το να πιέζουν τα κράτη προς πολυεθνικές κοινωνίες που θα κυβερνώνται από «διεθνή κράτη».
Η νέα ηθική: το ιδανικό της «ανοιχτής κοινωνίας»
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ECLJ, ένας πρώην ειδικός των Ηνωμένων Εθνών μίλησε για μια «σιωπηρή διαφθορά» σε σχέση με την χρηματοδότηση. Είναι όμως απαραίτητο να αντιληφθούμε τι σημαίνει «διαφθορά». Πέραν της οικονομικής πτυχής, που την βλέπουμε τώρα να προκαλεί πάταγο στο ευρωκοινοβούλιο, η διαφθορά αφορά πρωτίστως την πνευματική, ηθική και ιδεολογική αποδυνάμωση των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται εντός των μηχανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα (δικαστές, ειδικοί του ΟΗΕ,…), η οποία οδηγεί στην επιβολή, από εξωτερικούς δρώντες μιας (συγκεκριμένης) ατζέντας και θεματικών. Μπορεί να ερμηνευτεί είτε επειδή αυτοί οι δρώντες στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πάντα έτοιμοι για να ανιχνεύσουν και να αντιμετωπίσουν την επιρροή που μπορεί να υφίστανται είτε επειδή ακολουθούν πιστά τα μηνύματα εκείνων που τους επηρεάζουν. Οι ασκούντες την επιρροή είναι αυτοί που κατέχουν την οικονομική και πολιτιστική ηγεμονία που είναι απαραίτητη για την κυριαρχία επί του συστήματος.
Για τους νεοφιλελεύθερους, η πρόκληση είναι να διαλύσουν τις παραδοσιακές κυρίαρχες «κλειστές κοινωνίες» χρησιμοποιώντας τις διεθνείς δικαιοδοτικές διαδικασίες και την επιρροή εκείνων που αποτελούν το σημείο αναφοράς στον τομέα, για παράδειγμα, των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ ή των δικαστών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο αντικειμενικός σκοπός είναι η επίτευξη της «ανοιχτής κοινωνίας», το ιδανικό αυτό που αποκαλούσε ο Marcel De Corte «αντι-κοινωνία» (“dis-society”). Αυτό απαιτεί μια πολιτιστική ομογενοποίηση μεταξύ των κρατών και επιπλέον καταπολέμηση των ιδιαιτεροτήτων, των παραδόσεων και των ιστορικών και θρησκευτικών κληρονομιών. Ο ανωτέρω ειδικός του ΟΗΕ σε θέματα υγείας εξέφρασε με όμορφο τρόπο την εξής θέση σε μια από τις αναφορές του: «Η ξενοφοβία, οι “παραδοσιακές οικογενειακές αξίες” και άλλες μορφές διακρίσεων υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή, εις βάρος όλων». Έλαβε τουλάχιστον 425.000 $ σε απευθείας χρηματοδότηση από το (ίδρυμα) Open Society κατά τη διάρκεια της θητείας του. Έτσι, σε χώρες με χριστιανική παράδοση, οι υποθέσεις που φτάνουν στα ευρωπαϊκά δικαστήρια κατευθύνονται (σημ. ιδεολογικοπολιτικά) από τη χειραφέτηση έναντι των θρησκειών, από το «δικαίωμα στην έκτρωση» και την ευθανασία. Αυτή η στρατηγική έχει οικονομική λογική γιατί, όπως εξηγεί ο Δρ. Gaëtan Cliquennois, ερευνητής στο CNRS, «η οικονομική παγκοσμιοποίηση βασίζεται στην πολιτιστική παγκοσμιοποίηση».
Μια δυαδική ηθική τάξη
Πολύ συχνά έχουμε την αίσθηση ότι επιβάλλεται μια δυαδική ηθική τάξη. Στις εκκοσμικευμένες κοινωνίες μας, εμφανίζεται ένα νέο συμβολικό ιερατείο. Είναι οι «προφήτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Αυτός το νέο ιερατείο επιβάλλει με σιωπηρό τρόπο μια ηθική που πρέπει να καθοδηγεί την πολιτική δράση. Και πριν την επιβάλλει, την ανακοινώνει. Αυτό έγραψε ο Charles Péguy: «Όλα ξεκινούν από τον μυστικισμό και τελειώνουν στην πολιτική». Σε μια κοινωνία ριζοσπαστικού αθεϊσμού, ο μυστικισμός της προόδου διδάσκει στον άνθρωπο ότι πρέπει να είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων, ότι η αυτονομία της βούλησής του θεμελιώνει την πραγματικότητα. Αδιαμφισβήτητα, αυτή η ιδέα είναι κερδοφόρα και ορισμένοι «φιλάνθρωποι» την έχουν καταλάβει καλά.